چهارشنبه خاتون | Chaharshanbeh Khatoon
| منطقه | گیلان |
| فراوانی اجرا و برگزاری | محدود (به صورت محلی) |
| زمان برگزاری | در شب چهارشنبه سوری |
| شماره ثبت میراث ملی | ندارد |
در نیمه شب آخرین چهارشنبه‌ی سال، یکی از افراد خانواده بر سر چاه می‌رفت و پس از فراخواندن چهارشنبه خاتون سطلی آب از چاه برمی‌داشت و در گوشه‌ای پنهان می‌کرد. مردم معتقد بودند که چهارشنبه خاتون آن آب را متبرک می‌سازد و آن را با آب معمولی مخلوط می‌کردند. با آن آب سر و تن می‌شستند و سحرگاه از آن می‌نوشیدند، به بیماران، کودکانِ ضعیف و زنان نازا به نیّت شفا، نیرومندی و باروری می‌دادند تا بنوشند. چهارشنبه خاتون در نیمه‌شب چهارشنبه‌سوری به دیدار خانه و خانواده می‌آید و به همه جای خانه سر می‌زند و به همه چیز برکت می‌دهد. مردم برای پذیرایی از چهارشنبه خاتون بخشی از غذای شام شب چهارشنبه‌سوری را در مجمعه‌ای تمیز در گوشه‌ای از خانه می‌گذاشتند و سحرگاه مقداری از آن غذای متبرک را می‌خوردند.همچنین تصویری از چهارشنبه خاتون را بر دیوار اتاق نقش می‌کردند که کف‌گیری در دست داشت و با دست دیگر سرگرم برداشتن درِ دیگی بود. این نقش را سبب خشنودی چهارشنبه خاتون می‌دانستند.
On the midnight of the last Tuesday of the year (Chaharshanbeh Souri), a member of the family would go to the well, call upon Chaharshanbeh Khatoun, draw a bucket of water, and hide it in a corner. It was believed that Chaharshanbeh Khatoun would bless the water. This blessed water was then mixed with regular water, used for washing the head and body, and drunk at dawn. It was also given to sick people, weak children, and infertile women with the hope of healing, strength, and fertility.Chaharshanbeh Khatuon was believed to visit homes and families at midnight on Chaharshanbeh Souri, blessing every corner of the house. To welcome her, people would set aside a portion of their dinner in a clean dish and place it in a corner of the home. At dawn, they would eat some of this blessed food.People would also draw a picture of Chaharshanbeh Khatoun on their wall — a figure holding a spatula in one hand and lifting the lid of a pot with the other. This image was believed to bring her joy and satisfaction.
Source: جشن‌ها و آیین‌های مردم گیلاننمادپردازی در افسانه «خاتون چهارشنبه سوری» در گیلان، نوشته فیروزه محسنی، شماره 10 فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه.
Author: Nasrin Vaez
Artist: Yalda Rasekhi